شهاب سنگ (Meteorite)

شهاب‌سنگ سنگی جامد است که از فضا وارد جو زمین شده و به سطح آن می‌رسد. به گفته ویکی‌پدیا این سنگ‌ها بازمانده از اجرام فضایی مانند دنباله‌دارها، سیارک‌ها یا شهاب‌واره‌ها هستند که در اثر گذر از جو و تاب آوردن در برابر گرما و فشار، به سطح زمین می‌رسند.

پسوند "oid" برای تمام اجسام سنگی با اندازه و جرم کوچکتر از سیاره ای، در مداری مستقل در فضا ، استفاده میشود. به عنوان مثال ، میتوان گفت که یک سیارک ، جسمی کوچکتر از سیاره است.یک شهاب واره جسمی کوچکتر از یک سیارک بوده و احتملا تکه ای که از یک جسم "والد" سیارکی یا یک دنباله دار جدا شده می باشد.همچنین پدیده های درخشانی که هنگام وروود شهاب سنگ به جو زمین رخ می دهند، شهاب نامیده می شوند.

روزانه هزاران شهاب سنگ وارد جو زمین می شوند که بیشتر آنها با چشم غیر مسلح دیده نمی شود.

اکثر قریب به اتفاق این شهاب سنگ ها با اندازه های متفاوت از دانه ی شن تا چند میلی متر از شهاب واره ها جدا می شوند. اینها از عبور آتشین خود از جو دوام نمی آورند.

شهاب سنگ های شکسته

تقریبا همه ی شهاب سنگ ها علائم متوسط تا شدید شوک و برش (شکستن سنگ در قطعات کوچکتر) را نشان می دهد.شهاب سنگ های نوع سنگی در حالی که هنوز در فضا هستند غالبا به قطعات زیادی شکسته میشوند، این امر غالبا نتیجه ی برخورد بین اجسام والدین سیارک ها در اوایل تاریخ منظومه ی شمسی است.در برخی موارد مواد که تحت فشار های ضربه ای بیش از 90 گیگا پاسکال (بیش از lb/in13000000) هستند ،باعث ایجاد ذوب برشی میشوند.این فشار به اندازه ی کافی برای ایجاد ذوب گسترده سنگ در داخل و اطراف دهانه های برخوردی جدید تولید شده است.بلافاصله در هنگام برخورد ،یک عدسی مذاب یک کیلومتری یا بیشتر ، در زیر کف دهانه ایجاد می شود،سنگ بافت اولیه خود را از دست می دهد.زیرا تا حدی در عدسی ذوب می شود.با این حال ذوب معمولا ناقص است و نتیجه ی ترکیبی از سنگ ذوب شده و قطعات ذوب نشده است. برش های ذوبی ضربه ایی اغلب در شهاب سنگهای کندوریتی دیده میشوند، زیرا که تعداد آن ها بیشتر است.گاهی اوقات در هنگام برخورد ، کل شهاب سنگ شکسته میشود اما به طرز شگفت انگیزی خرد نمی شود ، در عوض ، قطعات در فضا کنار هم هستند.با این حال، در این شرایط ضعیف ، آن ها اغلب با وروود به جو زمین تکه تکه می شوند.یک نمونه ی کلاسیک از تجزیه ی یک شهاب سنگ سنگی در 9 اکتبر 1992 بر فراز پیکسکل، نیویورک رخ داد. فصل فوتبال در دبیرستان های کنار ساحل شرقی در حال انجام بود. دقایقی قبل از ساعت 20:00 یک گلوله ی آتشین درخشان در آسمان دیده شد که فقط چند ثانیه طول کشید تا شرق کنتاکی را طی کرد در امتداد مسیر پرواز شمال به شمال شرقی آن سپس پشت سر هم از کرولینای شمالی مریلند، و نیوجرسی عبور کرد و در طول مسیر غرش های صوتی تاخییری ایجاد کرد.شهاب سنگ در نقطه ی میانی مسیر خود ، شروع به تکه تکه شدن کرد و به بیش از 12 قطعه تقسیم شد و هر قطعه گلوله ی آتشین و دنباله ی خود را تشکیل داد ، پس از بررسی شهاب سنگ در یک گودال برخوردی کم عمق ، زیر صندوق عقب خدرو پیدا کرد.هنگامی که شهاب سنگ برای نمایان شدن بخش داخلی آن بریده شد تعجبی نداشت که متوجه شویم یک کندوریت برشی شده است.ترک های شوک از توده شکسته عبور کرده بودند و شهاب سنگ از قطعات زاویه دار زیادی تشکیل شده بود که مانند یک پازل کنار هم قرار گرفته بودند. رگه های تیره ی شیشه و کانی های تجدید تبلور یافته در قطعاتی که آنها را در کنار هم نگه داشته است نفوذ کرده است. این بافت رایج ، برش مونومیکت نامیده می شود.

میدان بارش

هنگامی که یک شهاب سنگ بزرگ وارد جو زمین می شود، در اثر تعغییرات و تنش های ناگهانی فشار و دمای اتمسفر به سرعت تکه تکه می شود.هنگامی که شهاب سنگ ها با هم سقوط می کنند، آن را سقوط چندگانه می نامیم. اکثر قریب به اتفاق سقوط شهاب سنگ های سنگی ، چند گانه هستند. هنگامی که توده اصلی تکه تکه شود، قطعات در طول بقیه پرواز خود کما بیش با هم حرکت می کنند.آنها به طور تصادفی نمی افتند، اما در عوض سقوط آنها توسط انرژی جنبشی باقی مانده آنها تعیین می شود. قطعات بزرگتر با جرم بیشتر خود ، بیبشتر حرکت می کنند. به طور متوسط آنها در زاویه حدود 30 درجه سقوط کرده در حالی که کمترین جرم ها در زاویه 20 درجه سقوط می کنند. میدان های بارش به دو صورت زیر تشکیل می شود:

1.تکه تکه شدن در هوا

همانگونه که گفته شد هنگامی که یک شهاب سنگ بزرگ وارد جو زمین می شود، قالبا قبل از تماس با زمین به دلیل شوک حرارتی به قطعات زیادی تقسیم می شوند. این انفجار در هوا ، مواد را در یک منطقه ی بزرگ بیضی شکل پراکنده می کند. محور بلند این بیضی در امتداد مسیر پرواز شهاب سنگ است. هنگامی که چندیدن انفجار رخ می دهد ، موارد را می توان در چندین شکل بیضی که روی هم قرار دارند یافت. در این مکانیسم سقوط قطعات کوچکتر در ابتدای بیضی و بزرگترین قطعات معمولا در انتهای میدان بیضی ، یافت می شوند. برای به دست آوردن جهت و الگوی سقوط ، لازم است ابتدا الگوی اندازه ی مواد را در میدان پراکنش ، تجزیه و تحلیل کرد.

2.تکه تکه شدن حین ضربه

تقریبا که هیچ تکه تکه شدنی در هوا صورت نگیرد ممکن است در اثر برخورد شهاب سنگ به سطح زمین ،تکه تکه شدن رخ دهد.در این حالت شکل پراکنده ی آنها متفاوت بوده و معمولا دایره شکل می باشند.

پوسته سوخته در شهاب سنگ

اکن.ن که با فیزیک سقوط شهاب سنگ ها آشنا شدیم میتوان شهاب سنگ های تازه سقوط کرده را بررسی کنیم.در زبان انگلیسی ، کلمه ی پوسته (crust) بیشتر برای توصیف قسمت بیرونی تیره شده ی یک قرص نان استفاده می شود.از این نظر قیاس پوسته ی نان با پوسته ی همجوشی شهاب سنگ مناسب به نظر میرسد. زیرا هر دو پوسته در اثر حرارت تشکیل میشوند.پوسته ها ضخامت مشخصی دارند و هردو پوسته اغلب براق و معمولا تیره تر از فضای داخلی نان یا سنگ هستند. این پوسته ی سطحی زمانی تشکیل می شود.که شهاب سنگ ها با سرعتی بین 15 تا 70 کیلومتر بر ثانیه وارد جو گازی سیاره زمین می شودبا این سرعت می توان غرب تا شرق قاره ی آمریکای شمالی را در مدت زمان بین 4 تا 5 دقیقه طی کرد. همه ی شهاب سنگ هایی که از جو عبور میکنند دارای یک ویژگی هستند که در هیچ سنگ زمینی دیده نشده است و آن پوست سوخته ، ذوب یا گداخته نامیده می شود. دمای این شهاب سنگ ها بیش از 1800 درجه ی سانتی گراد بالا رفته ومورفولوژی خارجی آنها تعقییرات فوق العاده ایی را را در این فرآیند تجربه کرده است.مکانیزم تشکیل پوسته ی سوخته بدین گونه بوده که وقتی شهاب سنگ با سرعت خیلی زیاد وارد جو می شود موج عظیمی از هوای گرم و فشرده را اطراف خود ایجاد می کند. در نتیجه هوای گرم باعث ذوب بیرونی شهاب سنگ می شود، یکی از دلایلی که شهاب سنگ ها لبه های گرد شده دارند همین تراشیده شدن گرمایی است. سریع ترین و قطعی ترین آزمایشی که توسط جستوجو گران صحرایی برای احراز هویت یک یافته ی جدید احتمالی ، مورد استفاده قرار می گیرد این است که وجود یک پوسته گداخته در یکی از اشکال متعدد آن نایید شود. یک شهاب سنگ تازه که در طول گذر خود تکه تکه نشده باشد معمولا به طور کامل توسط پوسته ی قهوه ایی تیره تا سیاه پوشانده شده است.

در صورت اشتیاق با همکاری با ما کافی است که به آدرس آزمایشگاه واقع در قزوین ابتدای خیابان نادری جنوبی نبش کوچه جانباز طبقه ی فوقانی آزمایشگاه گوهر شناسی مانابرنا و یا با شماره ی 09028876368 تماس بگیرید.