آزمایش گوهرسنگ
آزمایش‌های تخصصی گوهرسنگ‌ها (Gemstone Testing)
برای تشخیص اصالت، کیفیت و ارزش گوهرسنگ‌ها، آزمایش‌های مختلفی توسط گوهرشناسان انجام می‌شود. این آزمایش‌ها شامل روش‌های غیرمخرب (مانند بررسی بصری) و تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی می‌شود.
🔍 1. آزمایش‌های اولیه (غیرمخرب)
الف) بررسی بصری (Visual Inspection)
- رنگ:
- رنگ طبیعی باید یکنواخت باشد (رنگ‌های مصنوعی ممکن است بیش‌ازحد اشباع شده باشند).
- برخی گوهرها مانند آمیتیست یا سیترین ممکن است تحت حرارت تغییر رنگ دهند.
- ناخالصی‌ها (Inclusions):
- گوهرهای طبیعی اغلب ناخالصی دارند (مثلاً زمرد دارای ناخالصی‌های "باغچه‌ای" است).
- گوهرهای مصنوعی (Lab-Created) ممکن است حباب‌های گاز یا الگوهای رشد مصنوعی داشته باشند.
ب) تست چگالی (Specific Gravity Test)
- هر گوهر چگالی منحصربه‌فردی دارد:
- الماس: ۳.۵۲
- یاقوت کبود: ۴.۰
- کوارتز: ۲.۶۵
- با مقایسه وزن در آب و هوا، چگالی محاسبه می‌شود.
پ) تست سختی (Mohs Scale Test)
- با استفاده از سختی‌سنج موس (۱ تا ۱۰):
- الماس: ۱۰ (سخت‌ترین)
- یاقوت و زمرد: ۹
- توپاز: ۸
🔬 2. آزمایش‌های ابزاری (با دستگاه‌های گوهرشناسی)
الف) رفرکتومتر (Refractometer)
- اندازه‌گیری ضریب شکست نور (RI):
- الماس: ۲.۴۲
- یاقوت کبود: ۱.۷۶–۱.۷۷
- زیرکن: ۱.۹۲–۲.۰۱
- برای تشخیص تفاوت بین گوهرهای مشابه (مثلاً یاقوت vs. اسپینل).
ب) میکروسکوپ گوهرشناسی (Gemological Microscope)
- تشخیص:
- ناخالصی‌های طبیعی (مثل کندرول در کندریت).
- نشانه‌های پرورش در آزمایشگاه (حباب‌ها، الگوهای رشد مصنوعی).
پ) پلاریسکوپ (Polariscope)
- تشخیص سنگ‌های ایزوتروپ (تک‌شکست) vs. آنیزوتروپ (دو شکست):
- الماس و گارنت: تک‌شکست.
- یاقوت و زمرد: دو شکست.
ت) فیلتر چلسی (Chelsea Filter)
- تشخیص یاقوت سرخ و زمرد:
- یاقوت سرخ: قرمز روشن دیده می‌شود.
- زمرد اصل: سبز-قرمز.
ث) تست UV (فلورسانس)
- برخی گوهرها تحت نور UV واکنش نشان می‌دهند:
- الماس طبیعی: آبی فلورسانس می‌دهد.
- یاقوت مصنوعی: نارنجی.
⚗️ 3. آزمایش‌های پیشرفته (آزمایشگاهی)
الف) طیف‌سنجی رامان (Raman Spectroscopy)
- شناسایی ترکیبات مولکولی (مثلاً تشخیص الماس طبیعی vs. الماس آزمایشگاهی).
ب) طیف‌سنجی مادون‌قرمز (FTIR)
- تشخیص روغن‌کاری یا رزین در گوهرها (مثلاً زمردهای روغن‌کاری‌شده).
پ) طیف‌سنجی فلورسانس اشعه ایکس (XRF)
- تعیین عناصر تشکیل‌دهنده (مثلاً کروم در یاقوت سرخ).
ت) آنالیز LIBS (طیف‌سنجی پلاسمای ناشی از لیزر)
- برای تعیین سریع عناصر بدون آسیب زدن به گوهر.
📜 4. تشخیص گوهرهای تقلبی و پرورشی
الف) گوهرهای مصنوعی (Lab-Created)
- ویژگی: ترکیب شیمیایی مشابه، اما ساختار داخلی متفاوت.
- تشخیص: با میکروسکوپ (حباب‌های گاز، الگوهای رشد مصنوعی).
ب) گوهرهای درمان‌شده (Treated Gemstones)
- حرارت‌دهی، پرتوافشانی، روغن‌کاری:
- تشخیص: با FTIR یا میکروسکوپ.
- مثال: یاقوت‌های حرارت‌دیده رنگ یکنواخت‌تری دارند.
پ) گوهرهای کاملاً تقلبی (Imitation)
- شیشه، پلاستیک یا زیرکن مصنوعی:
- تشخیص: با رفرکتومتر (ضریب شکست متفاوت).
✅ 5. گواهی‌نامه گوهرسنگ (Gemstone Certification)
آزمایشگاه‌های معتبر مانند:
- GIA (آمریکا)
- HRD (بلژیک)
- IGI (هند)
گواهی‌نامه‌هایی صادر می‌کنند که شامل:
✔ نوع گوهر
✔ وزن و ابعاد
✔ رنگ و شفافیت
✔ درمان‌شدگی (در صورت وجود)
🔹 نکات مهم برای خریداران
- همیشه از فروشندگان معتبر خرید کنید.
- برای گوهرهای گران‌قیمت، گواهی اصالت دریافت کنید.
- در صورت شک، به یک گوهرشناس حرفه‌ای مراجعه کنید.